تمام اصطلاحات رایج فرش دستباف و ماشینی که باید بدانید

فرش یکی از صنایع دستی قدیمی و اصیل ایران به‌ شمار می‌رود و با طرح و رنگ‌های متنوع چشم جهانیان را به خود خیره کرده است. تا به‌ حال از نزدیک طرح‌های به‌ کار رفته در آن را بررسی و کند‌ و‌ کاو کرده‌اید؟ فرش برگرفته از المان‌های جذاب در طبیعت و هنر است. این المان‌ها چهره خاص و دیدنی را به آن می‌دهند، به‌ همین دلیل بسیار مورد توجه متخصصان و هنرمندان قرار می‌گیرد. این هنر اصیل ایرانی دنیای وسیعی از اصطلاحات و طرح‌های هنری را شامل می‌شود که هر یک معنی خاص خود را دارند. اصطلاحات زیادی در زمینه فرش و فرش بافی وجود دارند و یادگیری آن‌ها برای افرادی ضروری است که در این زمینه فعالیت می‌‌کنند. در ادامه با مهم‌ترین اصطلاحات رایج فرش دستباف و ماشینی آشنا می‌شوید.

اصطلاحات فرش را بیشتر بشناسید

اگر به صنعت فرش سنتی و فرش بافی علاقه‌مند هستید، یادگیری اصطلاحات فرش دستباف و ماشینی کمک زیادی در انتخاب آن به شما خواهد کرد. از جمله این اصطلاحات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تار

تار یا چله یکی از اولین و مهم‌ترین اصطلاحات در زمینه فرش بافی است که موجب استحکام و تراکم آن می‌شود. تار به نخ‌های ابریشمی یا پشمی چند لا گفته می‌شوند که به‌ صورت عمود روی دار قالی به‌ کار رفته‌اند. گره‌های اصلی در بافت فرش روی این نرخ‌های عمودی به‌ کار می‌روند. به‌ طور کلی هر چقدر تعداد تارهای فرش بیشتر باشد در نهایت تراکم و ضخامت فرش نیز بیشتر خواهد بود. این واژه نیز جزء اصطلاحات فرش ماشینی و دستی قرار می‌گیرد و اهمیت زیادی در شناخت دقیق آن دارد.

پود

مانند همیشه وقتی از تار سخن به میان می‌آید اصطلاح پود نیز استفاده می‌شود. پود به نخ‌های چند لایه افقی به‌کار رفته روی دار قالی گفته می‌شود. پودها در لا به‌ لای چله به‌ کار می‌روند. عموما از رنگی نزدیک به زمینه فرش برای پود استفاده می‌شود و در لا به‌ لای چله ظاهر خود را حفظ می‌کند.

ترنج

یکی از اصطلاحات رایج در فرش دستباف و ماشینی ترنج است. طرح اصلی فرش را ترنج می‌گویند که عموما در مرکز آن قرار می‌گیرد و زیبایی فرش را تضمین می‌کند. ترنج اغلب به شکل‌های هندسی مانند دایره، مثلث، بیضی و … به‌ کار می‌رود.

حاشیه

در اطراف فرش طرحی به‌ صورت قاب به‌ کار می‌رود که به آن حاشیه می‌گویند. حاشیه فرش اغلب به‌ صورت حاشیه باریک، حاشیه بزرگ، طره و همین‌طور لوار به‌ کار می‌رود.

تراکم

تراکم و شانه از اصطلاحات رایج فرش دستباف و ماشینی هستند و اهمیت زیادی در انتخاب آن دارند. در هر یک متر از طول فرش تعدادی گره به‌ کار رفته است که به آن تراکم می‌گویند. هر چه تراکم فرش بیشتر باشد نشان‌ دهنده تعداد گره بیشتر و در نتیجه سنگین‌ تر‌ بودن آن است.

شانه

شانه هم یکی از اصطلاحات فرش ماشینی و دستباف است که آشنایی با آن اهمیت زیادی دارد. در واقع در هر یک متر عرض از فرش تعدادی گره به‌ کار رفته است که آن را شانه می‌گویند.

ذرع و چارک

قطعه فرش را ذرع و چارک می‌گویند که دارای مساحت 1 متر مربع است.

ذرع و نیم

به فرشی که دارای مساحت 1 و نیم متر مربعی است ذرع و نیم گفته می‌شود.

رج

به ردیف گره‌های به‌ کار رفته در فرش رج می‌گویند. رج عرضی برای گره‌های در عرض و رج طولی برای گره‌های در طول فرش مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ریشه

یکی دیگر از اصطلاحات فرش ماشینی و دستباف که بسیار به‌ کار می‌رود، واژه ریشه است. منظور از ریشه تعداد تارهای طولی و عرضی باقی مانده از فرش است که در دو طرف آن دیده می‌شود.

چله کشی

از دیگر اصطلاحات رایج در فرش دستباف و ماشینی چله‌ کشی است. عملیات قرار دادن نخ‌‌های چله روی دار قالی را چله‌ کشی می‌گویند. در چله‌ کشی نخ‌ها باید به دو صورت یک در میان و زیر و رو روی دار نصب شوند.

دار

از مهم‌ترین بخش‌‌های فرش‌بافی، دار است که به همان چهارچوب فلزی یا چوبی اطلاق می‌شود. اندازه دار به ابعاد فرش بستگی دارد و خود شامل سه جزء تحت عنوان زیردار، راست روها و سردار است.

زمینه

رنگ زمینه هم یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرش و معمولا غالب‌ترین رنگ به‌ شمار می‌رود. در انتخاب این رنگ محدودیت خاصی وجود ندارد، اما اغلب از رنگ‌های لاکی، کرمی، سورمه‌ای و گردویی استفاده می‌شود.

سرترنج

سرترنج بخش مهمی از فرش است که براساس آن طرح فرش خالی یا پر می‌شود. سرترنج در بخش میانی فرش قرار دارد و طرح‌های مورد نظر از این بخش به سمت بالا و پایین رسم می‌شوند.

لچک

در قسمت‌های حاشیه‌ای و گوشه‌های فرش طرح‌های مثلثی شکل زیبایی وجود دارند که به آن‌ها لچک گفته می‌شود.

خامه

خامه از دیگر اصطلاحات فرش دستباف و ماشینی است. خامه همان نخ یا ماده اصلی فرش به‌شمار می‌رود که عموما از جنس‌های مختلفی مانند ابریشم، پشم، پنبه و … ساخته می‌شود.

رفوگری

همان‌طور که از نام آن برمی‌آید رفوگری به فرآیند ترمیم و بهسازی دوباره فرش گفته می‌شود. درصورت وجود هر‌گونه مشکل مانند پارگی و سوختگی می‌توان فرش را جهت رفوگری به افراد حرفه‌ای در این زمینه سپرد.

شیرازه

دوختی ضخیم را شیرازه می‌گویند که در دو طرف طولی فرش جهت حفظ زواره آن به‌ کار می‌رود. رنگ شیرازه‌ها اغلب مطابق رنگ اصلی فرش انتخاب می‌شود.

لوار

لوار یک نوار بدون طرح و باریک است که سرتاسر فرش را در بر می‌گیرد و بعد از شیرازه به دور فرش دوخته می‌شود.

مقاط

از دیگر اصطلاحات رایج در فرش دستباف و ماشینی مقاط است. به مجموع 12 هزار گره در یک فرش مقاط می‌‌گویند؛ بنابراین تعداد مقاط بیشتر به معنی تراکم بالاتر آن است.

قبل از خرید با اصطلاحات رایج فرش آشنا باشید

همان‌طور که گفته شد فرش یک هنر اصیل و قدیمی در ایران به‌ شمار می‌رود و در حال حاضر بخشی از تجارت کشور را در بر می‌گیرد. در هنر فرش بافی نکات و اصطلاحات زیادی وجود دارند که آگاهی از آن‌ها خالی از لطف نیست. همان‌طور که در این مقاله با اصطلاحات رایج در فرش دستباف و ماشینی آشنا شدید، کاربرد آن‌ها در زمان انتخاب فرش کمک زیادی به شما خواهد کرد. اصطلاحات فرش و فرش بافی در انتخاب دقیق آن بسیار موثر خواهد بود.