فرش عشایری و هر آنچه باید در مورد آن بدانید
یکی از میراث‌های ماندگار و جاودانه در ایران، فرش عشایری است. در هر منطقه از ایران فرش بافی طرح و سبک مخصوص به خود را دارد. هر کدام از طرح‌ها در واقع نوع زندگی، مشقت‌ها، هنر و تاریخ مردم آن سرزمین را بیان می‌کند. یکی از زیباترین و بهترین فرش دستباف، فرش عشایری است. معمولا عشایر کوچنده و مقیم ایران بهترین فرش دستباف عشایری را می‌بافند. در فرش دستباف عشایری از رنگ‌های طبیعی و زنده استفاده می‌کنند تا آن را زیباتر و جذاب‌تر نشان دهند. فرش های عشایری با پشم بز یا گوسفند بافته می‌شوند و چون مقاومت و کیفیت بالایی دارند، بیشتر در مناطقی استفاده می‌شوند که آب و هوای سرد دارد. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم فرش عشایری چیست و با مشخصات فرش عشایری و تاریخچه آن آشنا شویم.
فرش عشایری چیست؟
یکی از پرطرفدارترین و بهترین فرش دستباف و ایرانی، فرش عشایری است که توسط ایل عشایر بافته شده است. رنگ و طرح‌های متنوعی بهترین فرش دستباف عشایری باعث شده است مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به هنر و صنایع دستی قرار بگیرند. ایل عشایر ایران براساس خلاقیت خود و تکنیک‌های خاص، نقشه‌هایی در فرش ایجاد می‌کنند که معنا و ارزش فرهنگی خاصی دارند. فرش های عشایری علاوه بر اینکه زیبایی، جذابیت و ارزش و فرهنگ تاریخی بالایی دارند، یک هنر اصیل شناخته می‌شوند.
آشنایی با تاریخچه فرش عشایری
اکنون که دانستیم فرش عشایری چیست بد نیست درباره تاریخچه آن نیز صحبت کنیم. فرش های عشایری، بسیار قدمت دارند و از زمان باستان تا دوران صفوی و اسلامی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این نوع فرش‌ها، با توجه به اینکه دارای طرح‌ها و الگوهای سنتی هستند در واقع فرهنگ و سنت‌های عشایری را بیان می‌کنند. هر نقطه از فرش های عشایری بیانگر داستانی از زندگی عشایر است. با گذشت زمان و تغییر در زندگی عشایر، این فرش‌ها هم دچار تحولاتی شدند و از طرح‌های سنتی به طرح‌های مدرن، متنوع و رنگارنگ تغییر کرده‌اند. اما هنوز هم این نوع فرش‌ها جایگاه خاصی در هنر و صنایع دستی دارد و به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی ایران شناخته می‌شوند.
بررسی مشخصات فرش‌های عشایری
فرش‌هایی که توسط عشایر به صورت دستباف تولید می‌شوند، خصوصیات ویژه ای دارند. از مشخصات فرش عشایری می‌توان موارد زیر را نام برد.
- الیاف و نخ مورد استفاده در فرش: الیاف بکار رفته در فرش عشایری از پشم دام‌های خودشان است که دارای کیفیت بسیار بالایی هستند. کیفیت الیاف در زیبایی و کیفیت فرش‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد. همچنین این نخ‌ها ظرفیت، گرمایی بالایی دارند و به گرمای منزلتان در فصل زمستان کمک می‌کنند. در بعضی از مدل‌ها از کرک برای تهیه فرش استفاده می‌کنند اما بافت با الیاف پشم محصول اصلی فرش های عشایری است.
- نوع بافت: یکی دیگر از مشخصات فرش عشایری، نوع بافت است. بیشترین بافتی که عشایرها در قالی خود استفاده می‌کردند بافت فارسی یا سنه نام دارد که به دلیل ضخامت کم، رایج‌ترین نوع بافت نسبت به دیگر بافت‌ها است.
- نقشه فرش: نقشه‌هایی که در فرش های عشایری بکار رفته درباره‌ی زندگی و فرهنگ ایل عشایر است. در زمان‌های گذشته بدون نقشه و طرح‌هایی که در ذهنشان بوده می‌بافتند. اما با پیشرفت فناوری، نقشه‌ها و طرح‌ها به صورت دقیق در اختیار بافندگان قرار می‌گیرد. اگر در الگوی فرش‌ها از طرح‌های سنتی استفاده شود باعث افزایش دقت و سرعت در بافت فرش میشود.
انواع فرش های عشایری
ایل عشایر، مهارت بالایی در بافت انواع فرش عشایری دارند. اگر بخواهیم انواع فرش عشایری را دسته بندی کنیم، شامل موارد زیر میشود.
- فرش بختیاری: فرش بختیاری در استان خوزستان، اصفهان و چهارمحال بختیاری بافته میشود. تارهای فرش بختیاری از جنس پنبه هستند و نسبت به دیگر فرش های عشایری وزن کمتری دارند. این نوع فرش‌ها به دلیل اینکه گره‌های متقارن و درشتی دارند، دارای مقاومت بالایی هستند. طول عمر فرش بختیاری بسیار زیاد است و به عنوان یکی از بادوام‌ترین فرش‌ها محسوب میشود.
- فرش قشقایی: یکی از پرطرفدارترین فرش های عشایری، فرش قشقایی است. این نوع قالی‌ها به صورت ترکی بافته می‌شوند و دارای طرح‌های متنوعی است. بیشترین طرح‌های استفاده شده در این نوع فرش‌ها محرمات، ماهی درهم و هندسی است. فرش قشقایی دارای قدمت طولانی است به همین دلیل یکی از ایده آل ترین‌ها برای خرید به شمار می‌رود.
- فرش لری: این نوع فرش بیشتر در استان‌های جنوبی و جنوب غرب کشور بافته میشود. فرش‌های لری از جنس پشم و دارای گره‌های درشت متقارن و نامتقارن با نقشه‌های تاریخی است.
- فرش شاهسون: بافندگان فرش شاهسون برای طرح‌های خود از اشکال هندسی شکسته با رنگ‌های ملایم استفاده می‌کنند. از جمله ایل‌هایی که فرش شاهسون را می‌بافند، ایل مغان، ورامین، خمسه و هشترود هستند.
- فرش افشاری: فرش افشاری در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است. این فرش در جیرفت، سیرجان و بابک بافته میشود. فرش افشاری دارای ۱۱ طرح متفاوت است که شما می‌توانید طرح دلخواه خود را از بین آن‌ها انتخاب کنید.
بهترین فرش دستباف عشایری چه ویژگی دارد؟
بهترین فرش دستباف عشایری با توجه به نوع منطقه و خاستگاه ویژگی‌های مختلفی دارد. از ویژگی‌های بهترین فرش دستباف، می‌توان به تنوع بسیار زیاد در طرح و نقش‌های مختلف اشاره کرد. قیمت بالای فرش عشایری نسبت به دیگر فرش‌ها نشان از اصالت و پرطرفدار بودن این فرش دارد. کیفیت و مقاومت فرش به دلیل این بالاست که از پشم طبیعی گوسفند بافته میشود. این فرش کاملا خلاقانه است از زیبایی و جذابیت بالایی برخوردار است. فرش دستباف عشایری دارای رنگ‌های متنوع و ملایمی است بنابراین می‌توانید براساس سلیقه خود فرش مورد علاقه‌تان را انتخاب کنید.
فرش عشایری چه فرقی با دیگر فرش ها دارد؟
بافندگان فرش عشایری بدون تابلو و نقشه می‌بافند در واقع ذهنی بافی می‌کنند. اما فرش یا قالیچه‌های دیگر توسط نقشه‌هایی که نقاش قالی طراحی می‌کند، بافته می‌شوند. طرح‌هایی که در سایر قالی‌ها بکار می‌رود، معمولا منحنی و گردان است اما در قالی عشایری به صورت هندسی و شکسته است. طرح و نقش فرش‌های دیگر معمولا شلوغ است ولی فرش عشایر ساده و خلوت بافته میشود. میزان تراکم دیگر قالی‌ها نسبت به فرش های عشایری بیشتر است و رجشمار بیشتری هم دارند. قالی‌های عشایری اغلب به صورت قالیچه بافت می‌شوند، اما فرش‌های دیگر در اندازه‌های متفاوت حتی گاهی خیلی بزرگ تولید می‌گردند.
فرش عشایری بخریم یا نه؟
در این مقاله با مفهوم فرش عشایری چیست آشنا شدیم. فرش عشایری در بین انواع فرش‌های دستباف، از نظر الیاف، کیفیت، رنگ و….بهترین فرش دستباف است. انواع فرش عشایری شامل فرش شاهسون، لری، بختیاری، قشقایی و افشاری میشود. بیشتر الیاف مورد استفاده بافندگان از پشم حیوانات بوده و رنگ فرش‌ها کاملا طبیعی و گیاهی است. فرش عشایری مانند فرش کلکسیون بلوچ به دلیل اینکه کاملا خلاقانه و ذهنی بافت هستند یکی از اصیل‌ترین فرش‌های دستباف محسوب می‌شوند.
واقعا” فرش های زیبایی دارند